Tüp bebek tedavi yöntemleri geniş bir donanıma sahip, uzman ve tecrübeli bir ekip isteyen ve tüm bunların yanında çiftlerinde bir takım şartları yerine getirmesi ile başarıya ulaşabilen yardımcı üreme yöntemlerinden oluşmaktadır. Uygulama haricinde özellikle çiftelerinde üzerine düşen görevler vardır.
Tedavi öncesi, tedavi sürecinde ve tedavi sonrasında uygulanması gereken faktörler sayesinde ancak başarıya ulaşılabilmektedir. Çiftlerin yapması gereken en önemli olgu, tüp bebek tedavi aşamalarında gösterdikleri pozitif yaklaşım olmaktadır. Özellikle bu durum tüp bebek tedavilerinin başarısını etkileyebilen faktörler arasında yer almaktadır.
Tüp bebek tedavisinde gelişen teknolojik imkânlar sayesinde her ne kadar başarılı sonuçlarından bahsedilse de, çeşitli durumlar karşısında bu başarı engellenmektedir. Tüp bebek tedavisi için tüm şartlar sağlansa bile, herhangi bir aşamada karşılaşılan olumsuzluklar tedaviyi etkileyebilmektedir. Tüp bebek tedavisinde karşılaşılabilecek en önemli sorunlar aşağıdaki gibidir:
Yumurta Bulunamaması
Ultrason takipleri ve kan düzeylerine göre normal follikül gelişimine rağmen, yumurta toplama aşamasında yumurtaya rastlanamama durumudur. Özellikle ileri yaş hastalarda ve yumurtalık kapasitesi düşük olanlarda daha çok görülmektedir. Bu durum tüm siklusların % 2 ile % 7’sinde görülebilir ve tekrarlama olasılığı da vardır.
Sperm Bulunamaması
TESE uygulanan erkek hastaların çoğundan sperm elde edilse bile, yaklaşık yarısında sperm bulunmaktadır. Hiçbir şekilde spermin bulunamaması durumunda tedavi iptal edilmektedir.
Döllenme Sağlanamaması
Döllenme aşamasında sperm veya yumurta hücresinin kalitesi ile ilgili sorunlardan dolayı döllenme gerçekleşmeyebilir. Bu durum özellikle kadının ileri yaşından ve yumurtalık kapasitesinin kötü olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca ciddi sperm problemleri olan erkeklerden de kaynaklanabilmektedir. Ancak bazı durumlarda yumurta ve sperm hücrelerinin özellikleri yeterli olsa da, döllenme gerçekleşmeyebilir. Yumurta toplanan kadınların yaklaşık %5’inde bu sorunun görülme ihtimali vardır.
Transfer Zorluğu
Anne adayının rahim yapısındaki bazı problemlerden dolayı embriyo transferi zor gerçekleştirilebilir. Transferin zor olması gebelik şansını azaltan en önemli sorunlardan birtanesidir.
Gebelik Testi Öncesi Kanama
Bu sorun hastayı ve doktoru endişelendirse de, gebelik şansını düşürdüğü gibi gebeliğin olmaması anlamına gelmemektedir.
OHSS Sendromu (Yumurtaların Aşırı Uyarılması)
Tüp bebek tedavisindeki en önemli risklerinden birisi olarak adlandırılan OHSS sendromu karşılaşılabilecek en can sıkıcı durumdur. Tüp bebek tedavilerinin % 20 ile % 30’unda hafif, % 3 ve % 6’sında orta, % 0, 1- 0, 2’sinde ise ağır bir şekilde görülebilmektedir. Yumurtlamayı desteklemek amacı ile uygulanan hormon ilaçlarının yan etkilerinden birisidir.
Yumurtaların bu ilaçlara karşı aşırı cevap vermesi sonucunda oluşmaktadır. Genç yaş, düşük vücut ağırlığı, polikistik over hastalığı, yüksek dozda ilaç kullanımı gibi risk faktörlerinden oluşmaktadır. Yumurtalıkların uyarılması sırasında kabul edilebilecek sayıda yumurta uyarılması ile aşırı uyarılma arasında ince bir çizgi vardır. Bu çizgiye göre doz ayarının yapılması, uzmanlık isteyen bir tecrübeye dayanmaktadır.
Karın ağrısı, karında şişlik hissi, bulantı, kusma, ishal, nefes darlığı ve idrar miktarında azalma gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Yapılan incelemelerde karında ve göğüs boşluğunda sıvı toplanması, yumurtalıklarda büyüme ve pıhtılaşma faktörlerinde bozulma görülebilmektedir. OHSS’nin şiddetine göre hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekmektedir. Eğer sendrom hafif bir şekilde görülüyor ise, hasta ayakta izlenebilir. Yumurtalıklar büyümüş olduğu için ( Yırtılma ve dönme riski nedeniyle ) ağır fiziksel aktivite ve cinsel ilişkiden kaçınılması gerekir. İhtiyaç duyulur ise, ağrı kesiciler ve kusmaya karşı önleyici ilaçlar kullanılabilmektedir. Günlük kilo ve karın çevresi ölçümleri de önemlidir.
Karın çevresindeki kalınlıkta artış olması, vücut ağırlığının artması, idrar miktarında azalma, nefes darlığı gibi yakınmaların ortaya çıkması durumunda fiziksel muayene ve laboratuvar testlerinin yapılması gerekir.
Sendromun şiddetli olması durumunda hastanın hastaneye yatırılması gerekir. Bu sırada serum verilmesi ve karında biriken sıvının iğne ile boşaltılması ( Parasentez ) uygulanan başlıca yöntemlerdir. Bazı durumlarda hastanede kalış süresi 2- 3 haftaya kadar uzayabilmektedir. Sendrom gebe kalamayan kadınlarda daha kısa süre içerisinde gerilemektedir. Gebeliğin oluşması ile beraber OHSS daha şiddetli bir hale bürünebilmektedir.
OHSS’nin gelişme olasılığından şüphe edilen hastalarda, tedavide uygun protokollerin seçilmesi ve düşük dozda ilaç kullanılması tercih edilmesi gerekir. Ancak söz konusu olduğu durumlarda çatlatma iğnesi yapılmayarak tedavi iptal edilebilir veya yumurtalar toplandıktan sonra embriyolar dondurularak transferleri ertelenebilir.
Çoğul Gebelik
Rahme birden fazla embriyonun transfer edilmesinden dolayı görülebilen çoğul gebelik, tüp bebek tedavilerinde karşılaşılan sorunlardan biridir. 3 embriyo transfer edilmesi durumunda çoğul hamilelik olasılığı % 15 ile % 30 arasında iken, 5 ve daha fazla embriyonun transfer edilmesi durumunda bu olasılık % 40’a kadar çıkabilmektedir.
Çiftler hamile olabilme ihtimalini arttırabilme düşüncesi ile çoğul gebelik riskini yok sayarak, birden fazla embriyo transferinin gerçekleştirilmesi için doktorlarından istemektedirler. Oysaki çoğul gebelikler anne ve bebek için ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır.
Çoğul gebelikle beraber, annede hipertansiyon, hamilelik ile alakalı şeker ve erken doğum riskleri artış göstermektedir. Bebeklerde ise, ölü doğum, anne karnında ölüm, erken doğum ile alakalı sorunlar, gelişme geriliği, serebral palsi görülme olasılığı artmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, dünyada ve ülkemizde embriyo transferi sayısına yasal düzenlemeler ile beraber sınırlandırma getirilmiştir.
Enfeksiyon
Nadir olarak görülebilen bir durum olmasına rağmen yüksek ateş, sürekli karın ağrısı, idrar yaparken yanma hissi veya kana gibi durumlara yol açabilmektedir. Ayrıca tedavi aşamasını ve bebeğin sağlığını da etkileyen sorunlardan bir tanesidir. Enfeksiyon durumlarında geniş etkili antibiyotik tedavileri ile önlenebilmektedir.
Dış Gebelik
Dış gebelik; hamileliğin rahim içerisinde değil de, rahim dışı herhangi bir yerde (daha çok tüplerde) gelişmesi sorunudur. Tüp bebek uygulamalarının gerçekleştirilmesinin ardından, dış gebelik olma ihtimali % 1 ile % 3 arasındadır. Özellikle, daha önce dış gebelik geçmişi bulunan kişilerde, tüpler ile alakalı hastalık ve ameliyat geçmişi bulunan kişilerde görülme ihtimali daha yüksek olmaktadır. Teşhis esnasında, vajinal ultrason ile beraber, seri HCG ( Kanda gebelik testi ) ve progesteron ölçümlerinin yapılması gerekir.
Psikoloji
Tüp bebek tedavileri çiftler için ciddi fiziksel, maddi ve manevi problemlere yol açabilmektedir. Psikolojik sorunlar, stres ve duygusal problemler özellikle tüp bebek tedavilerindeki başarısızlıklarda etkin rol oynamaktadır.
Size nasıl yardımcı olabilirim?