Azospermi Nedir?

Azospermi erkeklerde meni içerisinde hiç sperm hücresi olmaması durumudur. Çocuk sahibi olmak istemesine rağmen gebeliğin gerçekleşmediği durumlarda (infertilite – kısırlık) problem genellikle çiftlerin yarısında erkeklerde, yarısında kadınlardadır.
Erkeklerin infertilitenin nedeni olduğu durumlarda ERKEK İNFERTİLİTESİ’nden bahsedilmektedir. Erkeklerde görülen infertilite nedenlerinden en önemlilerinden birisi olan Azospermi, çocuk sahibi olmak için tedavi arayışına giren çiftlerin yaklaşık %10’unu ilgilendiren bir sağlık problemidir. Doğru tedavi şemaları ile Azospermi olup çocuğu olanlar hiç de az değildir.

Kaç Çeşit Azospermi Vardır?

Genel olarak 2 çeşit azospermi vardır. Bunlar;

• Tıkanıklığa Bağlı Azospermi (Obstrüktif Azospermi)
• Tıkanıklığa Bağlı Olmayan Azospermi (Nonobstrüktif Azospermi)

Obstrüktif Azospermi

Obstrüktif Azospermi, tıkanıklığa bağlı olarak da biliniyor. Temel problemin meni çıkışını etkileyen bir tıkanıklık olduğu bu durumda tedavideki başarı şansı genel olarak yüksektir. Darlık veya tıkanıklık olan bölgenin yerine göre yapılacak düzeltme ameliyatları sonrası dışarı sperm çıkışı olabilir. Ancak dışarı çıkan sperm miktarı kendiliğinden gebelik için yeterli olmayabilir ve yine tüp bebek tedavisi gerekebilir. Yapılan ameliyat çok ince ve narin tübüller üzerinde yapıldığı için tekrar daralma veya tıkanma ihtimali de hiç düşük değildir. Bu nedenle bu hastalarımızda direkt tüp bebek tedavisi başlanması da yanlış bir uygulama değildir.

Testisten sperm elde etme yöntemlerinden PESA veya TESA yöntemleri ile bu hastaların çoğundan açık cerrahi bir işlem yapılmadan, özel iğneler ve yöntemler ile spermler alınabilir. Alınan bu sperm hücreleri mikroenjeksiyon yöntemi ile yumurtalar ile birleştirilerek gebelik sağlanabilir. İşlem sonrası artan sperm hücreleri, çiftlerin izni ile dondurularak sonraki tüp bebek tedavilerinde kullanılmak üzere saklanabilir. Azosperm olup çocuğu olanlar, tekrar çocuk istediklerinde mikroTESE olmadan bu spermleri kullanabilirler.

Nonobstrüktif Azospermi

Nonobstrüktif azospermi, tıkanıklığa bağlı olmayan olarak da biliniyor. Temelde yatan nedenin bir tıkanıklık olmadığı bu durumun çok sayıda nedeni olabilir. Bunların içerisinde tedavi ile başarı ihtimali olan nedenler olmakla birlikte, herhangi bir tedavi şansımızın olmadığı gruplar da vardır. Azospermi tedavilerinden bahsedilirken genellikle bu hasta grubu hedef alınır. Bu grup hastalarda mikroTESE işlemi ile sperm elde edilerek bu hücrelerin mikroenjeksiyonda kullanılması temel amaçtır.

Azospermi Nedenleri

Azosperm nedenleri genellikle hormonal problemler olmakla beraber azosperminin 6 farklı nedeni vardır. Bunlar ;

• Hormonal Nedenler
• Hipogonadotropik Hipogonadizm (Hipo Hipo)
• Genetik Problemler
• Klinefelter Sendromu
• Azf Delesyonları
• Nedeni Belli Olmayan Azosperm

Hormonal Nedenler

HORMONAL NEDENLER, bu bölümde karşılaşılan hastaların önemli bir kısmını oluşturur. Altta yatan hormonal problemin ilaç tedavisi ile çözülebileceği hastaların yanında önemli bir hasta grubunda ilaç tedavisinin maalesef faydası olmaz. Testis yetmezliği veya testiküler yetmezlikte dediğimiz hormonal dengesizlikler, detaylı bir muayene, hormonal ve genetik incelemeyi gerektirir.

HİPOGONADOTROPİK HİPOGONADİZM (HİPO HİPO), ilaç tedavisinin en yüz güldürücü sonuçlarının olduğu hormonal bozukluk tablosudur. Bu hastalarımızda, beyinden salgılanan ve testislerin çalışmasını düzenleyen hormonlarda bir eksiklik söz konusudur ve hastamızın hormonları (FSH, LH, Testosteron) çok düşüktür.

Yeterli süre hormonal tedavi olmadan mikroTESE işlemi yapılması bu hastalarda tedaviyi kötü yönde etkileyecektir. Erkek infertilitesinde hormonal tedavinin başarı şansının en yüksek olduğu hasta grubu budur. Yeterli süre ve dozda yapılan hormonal tedavi sonrası bu hastaların önemli bir kısmında dışarıya sperm çıkısı sağlanabilir.

Sperm çıkısı sağlanamayan hastalarda tedavi sonrası yapılacak mikroTESE işlemlerinde sperm bulunma ihtimali de oldukça yüksektir. Dışarı sperm çıkışı olan hastaların bir kısmında kendiliğinden gebelik oluşurken önemli bir kısmında çıkan sperm sayısı normal gebelik için yeterli olmadığı için tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olma yoluna gidilir. Ancak erkeğe mikroTESE yapılmasına gerek kalmayacaktır. Azosperm hastaların hormonal incelemesinde gözden kaçırılmaması gereken bir durumdur.

Genetik Problemler

infertilite nedeniyle tedavi arayışında olan çiftlerin yaklaşık %10’unda karşımıza çıkmaktadır. Azosperm olanlarda genetik problemler tedavisi olan ve ilaç tedavisiyle ortadan kaldırılabilen problemler değildir. Anne karnından itibaren oluşan genetik yapılar değiştirilemez. Zamanımızda daha önce tedavi şansı bulamayan genetik problemlerin bir kısmında yapılacak tedaviler ve mikroTESE işlemiyle elde edilecek spermlerle çocuk sahibi olmak mümkündür. Azosperm hastaların mutlaka genetik olarak incelenmesi gereklidir. Yapılması gereken genetik incelemeler; KARYOTİP ANALİZİ ve mikroY DELESYON TESTİ dir.

Klinefelter sendromu

Genetik probleme sahip azospermi hastalarında en sık gördüğümüz durumdur. Genel toplumda her bin doğumda bir görülen bu durum, azospermi olanlar arasında sıklıkla karşılaşılır. 46 kromozom taşıması gereken insanların 1 kromozomlarının fazla olması ile karşımıza çıkan bu durumda 47 XXY genetik yapısı mevcuttur. Çocuk sahibi olmak istemeyen kişilerde bu durumun tanısının konması zordur. Hormonal yapıları normal olmayan bu kişilerde tedavi öncesi hazırlık dönemlerinde testosteron seviyelerini normal düzeye getirilmesini sağlayacak yaklaşımlar faydalıdır.

Daha önce çocuk sahibi olmaları mümkün olmayan bu çiftlerin yapılacak mikroTESE işlemlerinde bulunacak sperm hücreleri ile yapılacak mikro enjeksiyonlar sonrası çocuk sahibi olmaları artık mümkündür. Yapılacak embriyo transferinden önce uygulanacak genetik incelemelerle verilecek embriyonun genetik olarak normal olanın seçilmesi sağlanabilir. Bu grup hastaların, hormonal dengeleri normal olarak devam etmesi için çocuk sahibi olmak istedikleri süreç dışındada düzenli bir endokrin takibine ihtiyaçları vardır.

Azf Delesyonları

AZF DELESYONLARI, azosperm durumlarının genetik nedenlerinden biridir. Erkeklerde sperm yapımından sorumlu genetik bölgeler Y kromozomu üzerinde yer alırlar. Klinik olarak önemli olan bölgeler; AZF a, AZF b, AZF c bölgeleridir. Bu bölgelerde kayıp (delesyon) olduğu durumlarda karşımıza azospermi durumu çıkmaktadır. AZF c bölgesi kayıplarında mikroTESE işlemi ile sperm bulunması mümkün iken, yapılan çalışmalar, AZFa ve AZFb bölgelerinde komplet kayıp olduğunda mikroTESE işlemi ile sperm bulunma şansının olmadığı yönündedir. Bu bölgelerdeki kısmi kayıplarda sperm bulunabilir. AZFc bölgesi kayıplarında zaman zaman dışarı sperm çıkışı olabilir, bu durumlarda mutlaka spermler dondurularak saklanmalıdır çünkü zamanla azosperm gelişme ihtimali çok yüksektir.

Nedeni Belli Olmayan Azospermi

NEDENİ BELLİ OLMAYAN AZOSPERMİ, tüm azospermiler içerisinde en sık rastlanan grup olmakla beraber diğer incelemelerin (hormon ve genetik) normal olduğu durumlarda tedavi şeklimiz buluna nedenle değişmeyecektir. Hormonal ve genetik incelemeler sonrası belli bir sınıfa sokulamayan hastalar bu grupta değerlendirilir.

Azospermi Tedavisi

Azospermi tedavisi, bulunabilecek nedenlerin tedavisi şeklinde olmakla beraber tedavinin sonunda kendiliğinden sperm çıkışı olmayan hastalarda uygulanan testiküler sperm elde etme yöntemleri (PESA, TESA, MESA, mikro TESE) tedavinin en önemli kısmıdır.

Azospermi ameliyatı olarak bilinen mikroTESE işlemi, halen tıkanıklığa bağlı olmayan (nonobstrüktif azospermi) azosperminin en önemli işlemidir. Azosperm ameliyatı (mikro TESE) ile elde edilen sperm hücreleri mikroenjeksiyon işleminde kullanılır.
Azospermi ameliyatı nasıl yapılır? Her merkezde aynı sonucu mu verir? Soruları işlem öncesi hastalarımızın en çok merak ettikleri konulardır. Mikro TESE ameliyatı mikroskop altında, optik büyültme ile yapılır ve mutlaka deneyimli ellerde yapılması önemlidir. mikroTESE işlemi hasta konforu açısından anestezi altında veya lokal anestezi ile yapılabilir.

Yapılacak işlem öncesi, azosperm ameliyatı nasıl yapılır, konusundaki hastaların tedirginliği mutlaka giderilmelidir. İşlem ayrıntılı olarak çiftlere anlatılmalı, başarı şansı yanında başarısızlık, yani sperm bulunamamasınında ihtimal dahilinde olduğu paylaşılmalıdır.

Azospermi ameliyatı olanlar, ameliyat sonrası günübirlik, birkaç saat kliniklerde dinlendirildikten sonra gerekli antibiyotik ve ağrı kesici tedaviler planlanarak evlerine gönderilir. Yaklaşık bir haftalık istirahat önerisi genellikle hastaların rahatlamaları için yeterli olmaktadır. Azosperm ameliyatı olanlar, görülme ihtimali az da olsa istenmeyen durumlar (testislerde kanama, şişme, enfeksiyon) konusunda bilgilendirilmeli ve bunlarla karşılaştıklarında derhal ameliyat oldukları merkeze başvurmaları konusunda uyarılmalılardır. Azospermi tedavisi için Ankara Çankaya’da bulunan kliniğimiz ile irtibata geçebilirsiniz.

Hormonal Tedavi

Hormonal tedavi, azospermi hastalarında sıklıkla uygulanan tedaviler olmakla beraber, HİPO HİPO hastaları dışında bu tedavilerin dozları ve süreleri ile ilgili dünyada bir fikir birliği yoktur. Klinefelter hastalarında mikroTESE öncesi olası testosteron düşüklüğünü tedavi edici hormonal yaklaşımlar mikroTESE başarısını arttırabilir.

Yoğunlukla uygulanmasına rağmen hormon değerlerinin mikroTESE başarısını ne kadar arttırdığına dair bilimsel veriler değişkendir. Günümüzde bilimsel veriler azospermi hastalarında doğru seçilen hormonal tedavilerin faydalı olduğu yönündedir. Ancak kullanılacak tedavilerin hastaların yaşlarına, vücut özelliklerine, genetik yapılarına, sperm tahlillerine, hormonal durumlarına göre seçilmeleri ve yakın takip edilmeleri önemlidir.

İlaç Tedavisi

Azospermi konusunda kullanılan ilaçlar, doktorlar tarafından, kişiye özel olarak planlanmalıdır. HCG, HMG, FSH bu konuda değişik tedavi protokollerinde kullanılabilen hormonal ilaçlardır. Tamoxifen, klomifen sitrat, letrozol ise bu konuda tedavide kullanılan ve ağızdan alınan ilaçlardır. Femara azospermi konusunda kullanılan ve aromataz inhibitörü dediğimiz bir grubun üyesidir ve letrozol içerir. Tıpkı tamoksifen ve klomifen sitrat (klomen) gibi antiöstrojen etki gösterir. Yani kadınlık hormonu olan östrojeni azaltarak, erkek vücudundaki östrojen/ testosteron dengesini, testosteron lehine çevirir.

Plazma Tedavisi

Azospermi plazma tedavisi, son zamanlarda, sıklıkla sorulan ve sonuçları merak edilen bir konudur. Yeni yaklaşımlardan olan bu tedavi yöntemi, tüm kuralları oturmuş ve bilimsel sonuçları yayınlanmış bir tedavi değildir. Belirli merkezlerde denenen tedavi yönteminin, geniş bilimsel çalışmalar ile desteklenmeden yaygınlaşması beklenmemektedir. Azosperm plazma tedavisi, uygulanan hasta sayıları artıp, sonuçları bilimsel dergilerde yayınlandığında, bir tedavi şekli olarak tartışılacaktır.

Oligospermi

Oligospermi ise sperm tahlilinde sperm sayısının düşük olması durumudur. Bunun nedenleri araştırılırken, tıpkı azospermide olduğu gibi, hormonal ve genetik incelemelerin yapılması, kişinin ayrıntılı bir ürolojik muayeneden geçirilmesi gerekmektedir. Mikro Y delesyonlarının bazıları, nadiren klinefelter sendromu, hormonal dengesizlikler, varikosel, sigara kullanımı, aşırı kilo gibi bir çok neden, oligospermi araştırılırken karşımıza çıkabilir.
Sperm sayısının kaç olduğu, durumun ne kadar acil ve önemli olduğu hakkında bize bilgi verir. Özellikle 1.5 milyon altı sperm sayıları, hastanın tüp bebek süreci için bir an önce değerlendirilmesi ile ilgili doktoru uyarmalıdır. Bu kritik sperm sayıları, ilerleyen dönemlerde daha da düşerek bir tüp bebek tedavisini de zora sokabilir. Oligospermi de sayı ne kadar düşerse, uygulanacak tedaviler ile tamamen normale dönmesi o kadar zorlaşır.