Tüp Bebek Tedavisinde OHSS Sendromu

Tüp bebek tedavisinde, anne adaylarından yeterli sayıda yumurta elde edebilmek için folikül uyarıcı hormon (FSH) tedavisi uygulanır. OHSS de çoğunlukla bu tedaviyi gören anne adaylarında ortaya çıkmaktadır.

Anne adaylarının bazıları, uygulanan bu hormon tedavisine karşı tepki geliştirirler. Şayet istenilenden fazla yumurta gelişimi sağlanırsa, yumurtaların boyutu artar. İşte bu aşırı uyarılmış yumurtalar, yüksek hormon salgılamaya başlarlar. Bunu takibenden de OHSS’nin belirtleri iki hafta içerisinde kendini gösterir.

İşte ortaya çıkan bu yan etki ve belirtilerin toplamına “Yumurtalık Hiperstimulasyon Sendromu” (Ovarian hiperstimulasyon sendromu-OHSS) ismi verilir.

OHSS, yumurtalıkların uyarıldığı “ovulasyon induksiyonu” aşaması tamamlanmış ve yumurtalar oluşmuş, ardından da yapay döllenme işlemi uygulanmış anne adaylarında görülebilir. Fakat, olabildiğince fazla yumurta oluşumunu sağlamak adına yumurtalıkların yüksek dozda uyarıldığı Tüp bebek tedavilerinde OHSS daha yaygınlıkla görülen bir sorundur. Şiddetli OHSS’ nin Klasik tüp bebek tedavilerinde görülme oranı ise ortalama olarak %5 olmaktadır. Yüzde beşlik bu oran, OHSS sebebiyle hastanede yatmak durumunda olan ve tedavi gören hastalardır.

Tüp bebek tedavisine başlamış olan anne adaylarının büyük bir genelinde hafif şiddette de olsa OHSS belirtilerinin kendini göstermesi mümkündür. Ancak genellikle bu hafif belirtilere sahip anne adaylarının günlük yaşantıları sekmeye uğramaz. Belirtiler kontrol altına alınır.

OHSS’nin 6 belirtisi

1. Büyümüş yumurtalıklar sebebiyle alt batın bölgesinde hissedilen ağrılar,
2. Bulantı, kusma ve ishal sorunları,
3. Şiddetli OHSS durumlarında, akciğerlerde sıvı toplandığı için nefes almada güçlük, nefes darlığı,
4. Kan pıhtılaşmasında artış olması sebebiyle damarlarda pıhtı oluşma riski,
5. Vücut sıvı ve elektrolit dengesinde düzensizlikler,
6. Şiddetli OHSS sendromu yaşayan hastalarda susuz kalma, dehidratasyon görülebilir.

Hiperstimülasyon- OHSS nasıl gelişir?

OHSS’ nin neden geliştiği net bir şekilde henüz açıklığa kavuşturulamamıştır. OHSS oldukça nadir şekilde yumurta sayısı normal ya da düşük olan kadınlarda gelişebilmektedir.

Fakat çoğunlukla OHSS belirtilerinin ortaya çıkabilmesi adına, oldukça yüksek dozda yumurtalık uyarılması yapılmış olması gerekmektedir.

OHSS’nin 10 yumurtadan daha az sayıda yumurta toplanmış kişilerde gelişme riski ise oldukça azdır. Gelişen yumurta sayısı ne kadar fazla ise, OHSS’nin gelişme riski de bu kadar fazladır. Ancak tüp bebek tedavisinde yumurta gelişimi oldukça istenen bir durumdur. Bu sebeple OHSS mevcut olan anne adayları herhangi bir şekilde tedavinin olumsuz etkileneceğini düşünmemelidir.

Yumurtalık ve farklı organların salgıladığı farklı hormonlar ve kimyasallar küçük kan hücrelerinin geçirgenliğine olumsuz şekilde yansımaktadır. Bu sebeple de, sıvı birikmemesi gereken bölgelerde sıvı birikimi olur. Bu sebeple de şişkinlikler görülebilir. Anne adayı çeşitli rahatsızlıklar duyabilir.

Böbreklere ulaşan su da bu sebeple azalır. Bundan dolayı daha az idrar üretimi gerçekleşir. Bu da vücudun sodyum ve potasyum dengesini bozar.

Doktora ne zaman başvurmalıyım?

Hiperstimulasyon Sendromu ile ilgili belirtilere sahipseniz, doktorunuza zaman kaybetmeden başvurmalısınız. Belirtiler ilerlemeden kontrol altına alınması daha kolaydır. Şu belirtilerden bir ya da bir kaçı sizde mevcut ise, doktorunuza başvurunuz:

• Hızlı kilo alımının artması ile beraber alt karın bölgesinde devamlı bir ağrı duyuyorsanız ve bu ağrı sebebiyle uykularınızdan dahi uyanıyorsa ve sık sık ağrı kesicilere ihtiyaç duyuyorsanız,
• Sürekli bulantı, kusma ya da ishal sorunlarınız mevcut ise,
• Karın bölgesinde hafif gerginlik (şişme) sebebiyle sıkıntı ve nefes darlığı problemlerinden mustarip iseniz,
• Bir bacağınız şişmiş ise, göğüs ağrısı ya da baldırlarda hassasiyet gelişmiş ise, mutlaka doktorunuza başvurunuz.

OHSS’in tedavisi nasıldır?

Hafif Şiddette Hiperstimulasyon- OHSS Tedavisinde:

• Hafif Şiddette hiperstimulasyonun tedavisi için ağrı kesiciler ve anne adayının dinlenmesi yeterlidir. Hafif şiddetli OHSS kendini karın bölgesindeki hafif gerginlik ve ağrı ile belli eder.
• Bol bol sıvı tüketimi ile vücudun sıvı alması ve dengesi muhafaza edilmiş olur.
• Sık sık ve az öğünlerle yemek yemek gerekir.
• Hafif şiddetli OHSS sebebiyle yatarak tedavi, oldukça düşük bir risktir.

Orta ve yüksek şiddette hiperstimulasyon-OHSS tedavisinde:

Orta ve yüksek şiddette OHSS, çoğunlukla hastanede kontrol altına alınarak tedavi edilir.

Tedaviye ek olarak da:

• Vücudun sıvı ve protein desteğini sağlamak içindamar yolu açılır.
• Enjeksiyon yöntemiyle bulantı ve kusmayı tedavi eden ilaçlar uygulanır.
• Kanın aşırı pıhtılaşmasının önüne geçilmesi adına heparin enjeksiyonu yapılır.
• Elektrolit ve sıvı dengesinin kontrollerinin yapılması için hergün kan testleri yapılır
• Parasentez: Bu tedavi yöntemi, bir teflon kateter aracılığıyla karın boşluğunda depolanan sıvının çıkarılmasıdır. Şiddetli OHSS tedavisi için en etkili ve en ileri seviyede tedavidir. Ultrasn altında uygulanır. Anne adayları genellikle ağrı ya da acı duymazlar. Duyulsa dahi oldukça tölare edilebilecek ağrılar olmaktadır.

En şiddetli OHSS belirtileri sebebi ile başvuran anne adaylarının dahi büyük bir geneli 7-10 günlük bir süreçte tedavilerini tamamlamaktadır. OHSS sorunun gelişmesi olasılığı, klasik tüp bebek tedavisinde düşük dozlu hiperstimulasyon protokollerine başvurmak sayesinde azaltılabilir. Özellikle polikistik over sendromu olan anne adayları, bu sendrom için daha yüksek risk grubundadır. Bu sebeple de doktorları ile tüp bebek tedavisi programında bu riski ve neler yapılması gerektiğini konuşmaları doğru olacaktır. OHSS sorunu, gebe kalma şansını azaltmaz. Tüp bebek tedavisini olumsuz şekilde etkilemez. Aksine çok sayıda yumurta gelişimi sağlandığı için tedaviden olumlu neticeler almanız daha muhtemeldir.